Περί Προεδρικού Διατάγματος 194/2025. Πώς περιορίζεις τη στέγη και το λες “πολεοδομική τάξη”
Μερικές φορές, ένα Προεδρικό Διάταγμα δεν αφορά μόνο το πού μπορείς να χτίσεις. Αφορά το αν μπορείς να συνεχίσεις να μένεις. Το αν έχει νόημα να συνεχίσεις τη ζωή σου στον τόπο σου.
Το Δημοτικό Συμβούλιο Άνδρου έλαβε πρόσφατα και ορθά ψήφισμα κατά των νέων περιορισμών που φέρνει το Π.Δ. 194/2025 για τη δόμηση σε μικρούς οικισμούς. Στηρίζω την κατεύθυνση του ψηφίσματος, αλλά νιώθω την ανάγκη να αναδείξω και την πολιτική ουσία του ζητήματος, πέρα από τα αυτονόητα χωροταξικά δεδομένα. Διότι η υπόθεση αυτή δεν αφορά μόνο τετραγωνικά και συντελεστές δόμησης. Αφορά τις συνθήκες ζωής μας. Αφορά τους νέους μας. Αφορά τη συνοχή της κοινωνίας μας.
Ζούμε σε μια εποχή που η στέγη είναι κάτι που για δεκαετίες θεωρούνταν αυτονόητο για την ελληνική οικογένεια και μετατρέπεται σταδιακά σε απωθημένο. Στα μικρά νησιά, όπου οι οικισμοί σπάνια ξεπερνούν τους 2.000 κατοίκους (όριο που ορίζει το Π.Δ. 194/2025), η κατάσταση γίνεται ασφυκτική. Το δικαίωμα στη δόμηση συρρικνώνεται ή και ΑΚΥΡΩΝΕΤΑΙ. Η προοπτική ιδιοκατοίκησης απομακρύνεται.
Την ίδια στιγμή, αποφεύγουμε να μιλήσουμε καθαρά για ένα ζήτημα που παραμένει σχεδόν ταμπού: την εκτός σχεδίου δόμηση. Για πολλά νησιωτικά και αγροτικά νοικοκυριά, υπήρξε η μόνη ρεαλιστική διέξοδος στέγασης. Κι όμως, αντιμετωπίζεται συλλήβδην ως πρόβλημα, χωρίς να υπάρχει ούτε σχέδιο ούτε εναλλακτική. Αντί για χωρικό σχεδιασμό με κριτήρια και όρους, κυριαρχεί μια κατάσταση που οδηγεί στην απαγόρευση. Κι αυτό δεν είναι ούτε δίκαιο ούτε αποτελεσματικό.
Όλα αυτά, επιβλήθηκαν με τρόπο που ξαφνιάζει. Χωρίς διαβούλευση, χωρίς ενημέρωση, χωρίς σεβασμό στους θεσμούς της τοπικής αυτοδιοίκησης ή στις τοπικές κοινωνίες που γνωρίζουν τις ιδιαιτερότητές τους. Το επιτελικό κράτος δεν φάνηκε να αναζητά καν γνώμη. Αντιμετώπισε τους δήμους, τα νησιά, τους τοπικούς φορείς σαν διοικητικά όρια σε χάρτη, όχι σαν ζωντανούς οργανισμούς με ανάγκες.
Ως δημοτική παράταξη, αναγνωρίζουμε ότι η ενημέρωση του Δήμου και της τοπικής αυτοδιοίκησης για το Π.Δ. ήταν από ανύπαρκτη έως προσχηματική .Δεν μπαίνουμε, όμως, σε αυτή τη λογική. Αντί να κρυβόμαστε πίσω από ευθύνες, βλέπουμε το φαινόμενο όπως είναι: επαναλαμβανόμενο. Ένα κράτος που αποφασίζει για τα νησιά ερήμην των νησιών. Κι αυτό δεν μπορεί να μένει στο απυρόβλητο ούτε από την αντιπολίτευση, αλλά ούτε και από τη σημερινή διοίκηση του Δήμου.
Και όμως, την ίδια στιγμή, η κυβέρνηση εξαγγέλλει προγράμματα όπως το «Σπίτι μου 1» και το «Σπίτι μου 2», διαθέτοντας συνολικά περίπου 500 εκατομμύρια ευρώ για στεγαστικά δάνεια.
Ωστόσο: Στα νησιά δεν υπάρχουν διαθέσιμα ακίνητα στις απαιτούμενες τιμές.
Οι εμπορικές αξίες είναι ήδη υψηλές και ανεβαίνουν συνεχώς. Το στεγαστικό δεν είναι οριζόντιο πρόβλημα για να λυθεί με οριζόντια μέτρα. Δεν έχει τα ίδια χαρακτηριστικά σε μια πόλη της ηπειρωτικής Ελλάδας και σε ένα νησί. Και όμως, τα εργαλεία που υιοθετούνται είναι τα ίδια για όλους: γενικά, ακατάλληλα και τελικά άδικα.
Ακόμη και το ετήσιο επίδομα ενοικίου, που εξαγγέλθηκε για κάθε Νοέμβρη, δεν ευνοεί πραγματικά τους ενοικιαστές. Αντιθέτως, ευνοεί σε πολλές περιπτώσεις εκείνους που νοικιάζουν ακίνητα σε τρίτους, ενισχύοντας την εξάρτηση και την ανασφάλεια.
Και το ερώτημα παραμένει: Πού είναι το εθνικό σχέδιο για τη στέγαση; Πού είναι η στρατηγική που θα απαντά στις ανάγκες κάθε τόπου και κάθε κοινωνίας; Πού είναι η πρόβλεψη για λελογισμένη ανάπτυξη οικισμών, με σεβασμό στο περιβάλλον αλλά και στον άνθρωπο;
Όπως έχουν επισημάνει ειδικοί επιστήμονες η στέγαση δεν μπορεί να υπηρετείται μόνο από επιδοματικές λογικές ή χρηματοδοτικά εργαλεία, αλλά απαιτεί ολοκληρωμένη στρατηγική με χωρική διάσταση και κοινωνικό πρόσημο. Χωρίς σοβαρή στεγαστική πολιτική, χωρίς προσαρμοσμένα εργαλεία για τις ιδιαιτερότητες της περιφέρειας και των νησιών, το πρόβλημα δεν θα λυθεί. Θα επιδεινωθεί.
Διαφορετικά, το μέλλον είναι προδιαγεγραμμένο: Οι νέοι μας δεν θα μπορούν να στεγαστούν.
Η περιφέρεια θα συρρικνώνεται.
Η κοινωνία θα ζει με επιδόματα, αντί με αξιοπρέπεια.
Η στέγη είναι δικαίωμα. Και η πολιτεία οφείλει να το διασφαλίσει, όχι με αντιφατικές πολιτικές, αλλά με σχέδιο και χωρίς παλινωδίες.
Μερικές κοινές σκέψεις με συναδέλφους αυτοδιοικητικούς για τα τεκταινόμενα που επιρεάζουν το μεγάλο ζήτημα του στεγαστικού στα νησιά μας.
