Την 10η Μαΐου 1821 ο Θεόφιλος Καΐρης κήρυξε την επανάσταση στην Άνδρο σε πανηγυρική δοξολογία στον Ιερό Ναό του Αγίου Γεωργίου στη Καμάρα της Χώρας Άνδρου.
Με την ευκαιρία αυτής της επετείου, το Σάββατο 10 Μαΐου 2025, η Λέσχη Ανδρίων – Andrion Club οργάνωσε μια εκδήλωση μνήμης στο Θεόφιλο Καΐρη, τον ανδριώτη νεοέλληνα διαφωτιστή, φιλόσοφο, διδάσκαλο του Γένους, χριστιανό ορθόδοξο ιερέα και πολιτικό, με τίτλο:
«Θεόφιλος Καΐρης, ο παρεξηγημένος εθνομάρτυρας της Άνδρου»
Η εκδήλωση ξεκίνησε με την ετήσια απολογιστική Γενική Συνέλευση της Λέσχης Ανδρίων με αναφορές στην οργανωτική ταμειακή και γραμματειακή αναβάθμιση, τις εκπαιδευτικές και κοινωνικές δραστηριότητες, στις εορταστικές δράσεις της εκατονταετηρίδας (1925 – 2025) και στους μελλοντικούς στόχους. Στην συζήτηση που ακολούθησε παραβρισκόμενα μέλη επικρότησαν και συνεχάρησαν τη διοίκηση της Λέσχης Ανδρίων για την συνεισφορά της Λέσχης στην αναβάθμιση της παιδείας στην Άνδρο, αλλά και στη κοινωνική της ζωή, ειδικά τους χειμερινούς μήνες.
Με την ολοκλήρωση της Γ.Σ. ο πρόεδρος της Λέσχης Ανδρίων, Δημήτριος Κοκκίνης, έκανε την εισαγωγή για την εκδήλωση της ημέρας αναφερόμενος στο ότι ο Θεόφιλος Καΐρης, και ειδικότερα το Ορφανοτροφείο που δημιούργησε έχουν υπάρξει ως πηγή έμπνευσης για την Λέσχη Ανδρίων και σύστησε στους παραβρισκόμενους τους καλεσμένους εισηγητές της εκδήλωσης:
Ειρήνη Ευανθία Καΐρη – Γιαννουλοπούλου, απόγονος Θεόφιλου Καΐρη, πρόεδρος Δ.Σ. Ιδρύματος Λίλιαν Βουδούρη, αντιπρόεδρος Μουσείου Ελληνισμού και Φιλελληνισμού, επίτιμος πρόεδρος Καϊρείου Βιβλιοθήκης Άνδρου & μέλος της Λέσχης Ανδρίων
Μάριος Μπέγζος, πρώην Κοσμήτορας Θεολογικής Σχολής ΕΚΠΑ, μέλος Λέσχης Ανδρίων
Την εισαγωγή για την ζωή του Θεόφιλου Καΐρη την έκανε η κυρία Καΐρη – Γιαννουλοπούλου και συνέχισε ο κύριος Μπέγζος στην ανάπτυξη του θέματος “Θεόφιλος Καΐρης, ο παρεξηγημένος εθνομάρτυρας της Άνδρου”. Σε πολλά σημεία οι ομιλητές αλληλοσυμπληρώνονταν, και υπήρξε και συμμετοχή του κοινού. Οι πληροφορίες που μοιράστηκαν ήταν πολύ διαφωτιστικές και το κλίμα μέσα στη Λέσχη Ανδρίων ήταν πολύ θερμό για αυτόν τον σημαντικό και μη αρκετά μελετημένο ανδριώτη Διδάσκαλο του Γένους.
Στη συζήτηση που ακολούθησε αναφέρθηκε ότι στο δημοτικό σχολείο της Χώρας είχαν ετοιμάσει φέτος κάποια θεατρικά με έμπνευση από την ζωή του Θεόφιλου και ότι τα παιδιά είχαν ενθουσιαστεί πολύ.
Επίσης επαινέθηκε η Λέσχη Ανδρίων για την επικέντρωσή της στην εκπαίδευση των παιδιών η οποία είναι προς την σωστή κατεύθυνση για να αναπτυχθεί ένα όραμα στα παιδιά, που ήταν και ο τρόπος του Καΐρη.
Αρκετή συζήτηση έγινε για την τωρινή κατάσταση της οικίας Θεόφιλου Καΐρη, στη Καμάρα της Χώρας Άνδρου, που ανήκει στον Δήμο Άνδρου και στην ανάγκη να επισκευαστεί και να γίνει ένα ιδιαίτερο Μουσείο Καΐρη, με προτροπή στη Λέσχη Ανδρίων να στείλει μια επιστολή στο Δήμο Άνδρου, για να φέρει το θέμα στην επικαιρότητα.
Κλείνοντας την εκδήλωση η κυρία Καΐρη – Γιαννουλοπούλου ευχαρίστησε τον κύριο Μπέγζο για τον απόλυτο σεβασμό στην προσέγγισή του στο θέμα “Καΐρης” και υπήρχε ένα αίσθημα ότι ένα καινούργιο κεφάλαιο ξεκινάει για την ανάδειξη αυτής της προσωπικότητας και του έργου που μας άφησε.
Παραθέτουμε κάποια σημεία άξια αναφοράς από την εκδήλωση για τον Θεόφιλο Καΐρη:
– Ως μαθητής του Αδαμαντίου Κοραή, ήταν φιλελεύθερος και διαφωτισμένος και υπερασπίστηκε την ελευθερία με τρείς τρόπους: ο πρώτος είναι ο αγώνας της εθνεγερσίας, ο δεύτερος είναι ως κοινοβουλευτικός άνδρας εκπροσωπώντας την Άνδρο, χωρίς μετά να αναμειχθεί στην πολιτική, και τρίτον αποσύρεται σε ένα νησί, ιδρύει ένα κολλέγιο και μάλιστα το κολλέγιο αυτό ήταν φιλελεύθερο.
– Ήταν κυρίως δάσκαλος, και πίστευε ότι ο λαός και το έθνος θα ανασυγκροτηθεί μόνο αν μορφωθεί και εκπαιδευτεί, και αφιερώθηκε στο «Ορφανοτροφείο» που δημιούργησε. Δεν ήθελε μόνο να διδάσκει και να προβάλλεται, αλλά με την διεύθυνση της σχολή των Κυδωνιών και της Σμύρνης και με την εκεί ίδρυσης τυπογραφείου και βιβλιοθήκης, φαίνεται ότι είχε συνείδηση του παιδευτικού του ρόλου.
– Το «Ορφανοτροφείο» ήταν μια πρότυπος σχολή η οποία με αφορμή τα ορφανά του αγώνα εκπαίδευε την νεολαία, δηλαδή κατάρτιζε την ιθύνουσα τάξη του ελληνισμού.
– Είχε πολύ προοδευτικούς τρόπους διδασκαλίας. τα μαθήματα του τα έλεγε «συνδιαλέξεις», και εφάρμοζε από τότε την «αλληλοδιδακτική», όπου οι παλαιότεροι καλύτεροι μαθητές δίδασκαν τους νεότερους αδύναμους μαθητές.
– Με την Θεοσέβεια πρέσβευε ότι υπάρχει ο Θεός, ότι ο Θεός είναι μια λογική αναγκαιότητα, ότι η σχέση μεταξύ του ανθρώπου και του Θεού είναι προσωπική και ότι δεν χρειάζεται η διαμεσολάβηση κανενός.
– Ήταν ένα ένθεος ανεξίθρησκος, δηλαδή είχε Θεό και δεν τον εξέφραζε η θρησκευτικότητα της εποχής του. Ο Καΐρης είχε χειροτονηθεί Μοναχός και Ιερέας της ορθόδοξης εκκλησίας και είχε πάρει και το τιμητικό οφίκιο του Αρχιμανδρίτη το οποίο το διατήρησε μέχρι τέλους, που θα μπορούσε να το αποποιηθεί. Ως ένθεος και ανεξίθρησκος, έχει Θεό τον οποίο σέβεται και διακηρύσσει και με αυτό τον τρόπο ανοίγει ένα διμέτωπο αγώνα χάνοντας φίλους και από την πλευρά της θρησκείας και από την πλευρά των αδιάφορων, κοσμικών, διαφωτισμένων, φιλελευθέρων και κάνει την θέση του δύσκολη γιατί τον αφήνει ανυπεράσπιστο, αλλά είναι έντιμος.
– Η Θεοσέβεια χρήζει αποκαταστάσεως και δικαιώσεως.
– Οι διωγμοί του Θεόφιλου Καΐρη ήταν από την πολιτεία, μέσω της απόλυτης μοναρχίας του Όθωνα, και από την πολιτειοκρατική εκκλησία της βαυαροκρατίας, με την υποστήριξη του τύπου της εποχής με φανατικές εφημερίδες, που επηρέαζαν και την κοινή γνώμη.
– Είχε το θάρρος και την παρρησία να πει στον Καποδίστρια, στη προσφώνησή του όταν έφτασε στη Ελλάδα, αυτά που έπρεπε να πει, και όχι να τον κολακέψει και να τον τιμήσει όπως γίνεται συνήθως.
– Αποποιήθηκε τα αξιώματα και αρνήθηκε να τον παρασημοφορήσει ο Όθωνας.
– Με την αγόρευση του Σαρίπολου, καθηγητής νομικής, αθωώθηκε λίγες μέρες μετά θάνατον, και παρόλη την αθώωση το «Ορφανοτροφείο» δημεύθηκε από το κράτος, παρόλο που είχε χτιστεί σε μεγάλο μέρος με οικογενειακά κεφάλαια και να γκρεμιστεί το 1940.
– Η αδελφή του, Ευανθία Καΐρη, που παρόλο που έμεινε στη σκιά του αδελφού της, είχε κάνει σπουδαίο έργο και είχε γράψει και μια επιστολή προς φιλελληνίδες που ήταν η αφορμή να ξεκινήσει ο γυναικείος φιλελληνισμός στην Ευρώπη και στην Αμερική. Η Ευανθία είχε επίσης φοιτήσει στις Κυδωνιές που εκείνη την εποχή δεν έμπαιναν γυναίκες σε αυτές τις σχολές.
-x-x-x-
Θεόφιλος Καΐρης, ένας παρεξηγημένος εθνομάρτυρας:
Γιατί εθνομάρτυρας;
Μάρτυρας με τη διπλή σημασία του όρου, πρώτον γιατί κατέθεσε την μαρτυρία του για το πως θα έπρεπε ο νέος ελληνισμός να δομηθεί και δεύτερον διότι έκανε ότι έκανε και υπέστη τους διωγμούς του και μαρτύρια.
Γιατί παρεξηγημένος;
Η πέτρα του σκανδάλου ήταν η Θεοσέβεια. Η Θεοσέβεια ήταν ένα θρησκειο-φιλοσοφικό θεώρημα του Καΐρη που έλεγε «Θεόν Σέβου», με το οποίο προσπάθησε να περισώσει την θρησκεία μέσα σε μία κοινωνία που γινόταν πιο κοσμική και εγκατέλειπε τα παραδοσιακά ενώπιον μια παραδοσιακότητας που διολίσθαινε στην δεισιδαιμονία. Έτσι εν μέσω των δύο άκρων, λαϊκή ευσέβεια με την δεισιδαιμονία από την μια πλευρά, και η κοσμική αδιαφορία με την ειρωνεία και τον αντικληρικαλισμό από την άλλη πλευρά, προσπάθησε να συγκροτήσει ένα θεώρημα, “πως μπορείς να πιστεύεις στο Θεό και να είσαι και άνθρωπος της εποχής σου”. Επειδή όμως ήταν ένα θεωρητικό κείμενο δεν μπορούσε να το διαβάσει εύκολα κάποιος, πολύ περισσότερο να σκεφτεί επί αυτού. Έτσι απομονώνονταν φράσεις που γίνονταν πέτρες που λιθοβολούσανε τον Καΐρη. Ότι έκαναν και με τον πρωτο-μάρτυρα Στέφανο, όπου, τότε, αυτός που μάζευε τις πέτρες ήταν ο μετέπειτα Παύλος.
-x-x-x-
Αποσπάσματα από την «Θεοσέβεια:
«Η Θεοσέβεια δεν έχει άλλον διδάσκαλον η μη μόνον τον Θεόν καθώτι αυτή είναι απόρια της ηθικής του Θεού»
«Η Θεοσέβεια οδηγεί τον άνθρωπον εις το υπέρ φύσιν άκτιστο και απειροτέλειο Ων.»
«Η Θεοσέβεια είναι η εν πνεύματι και αληθεία του υψίστου και μόνου λατρευταίου Ώντος άμεσος και έμεσος λατρεία.»
