Πόπη Πολέμη : Δύο βιβλία για την Άνδρο και όχι μόνο
Μεγάλη είναι πάντοτε η χαρά όταν οι φίλοι σού δίνουν το φρεσκοτυπωμένο τους βιβλίο, είτε παρακολούθησες την κυοφορία του είτε όχι. Στις λίγες αυτές αράδες θέλω να μοιραστώ τη χαρά μου για δύο πρόσφατες ανάλογες εκδόσεις που έχουν σχέση με την Άνδρο.
Ο φίλος Γιώργος Τσατήρης -φίλος εδώ και μισό αιώνα, από τότε που «συνασπιστήκαμε» για να στήσουμε τον Σύλλογο Αντριώτικης Νεολαίας το Πάσχα του 1975- μας προσφέρει επιτέλους, χάρη και στις εκδόσεις Gutenberg, τη μαρτυρία του πατέρα του Δημήτρη Τσατήρη για τα δύσκολα χρόνια της Κατοχής και της Αντίστασης στην Άνδρο. Ο Δημήτρης Τσατήρης (1915-1997), γεννήθηκε και μεγάλωσε στον Αμόλοχο, σπούδασε στη Νομική, και αφού στρατεύτηκε και μετείχε στο Αλβανικό μέτωπο, κατέφυγε στη συνέχεια στον γενέθλιο τόπο και πρωταγωνίστησε στην αντίσταση εναντίον του Ιταλού και Γερμανού κατακτητή. Ως υπεύθυνος της αυτοδιοίκησης στην Επαρχακή Επιτρoπή του ΕΑΜ, γύρισε όλο το νησί, γνώρισε τους ανθρώπους και τα προβλήματά τους και είχε πρωτεύοντα ρόλο στη διενέργεια αυτοδιοικητικών εκλογών το καλοκαίρι του 1944. Διακεκριμένος δικηγόρος στη συνέχεια, με πλούσια κοινωνική δράση, μετά τον Εμφύλιο ανέλαβε την υπεράσπιση όσων υπέστησαν διώξεις γιατί είχαν συνδέσει τη ζωή τους με τον αγώνα εναντίον της ξένης κατάκτησης, που τον εννοούσαν όμως και ως αγώνα για κοινωνική δικαιοσύνη. Αφιέρωσε, τέλος, πολλά χρόνια της ζωής του γράφοντας και συγκεντρώνοντας τεκμήρια και συνεντεύξεις από φίλους και συναγωνιστές για την περίοδο της Κατοχής και Αντίστασης στην Άνδρο, αλλά δυστυχώς δεν μπόρεσε να ολοκληρώσει το έργο που είχε σχεδιάσει. Σώθηκαν όμως οι σημειώσεις του, και ο γιος του Γιώργος, δικηγόρος και φιλίστορας ο ίδιος, πολλά χρόνια τώρα παιδευόταν να τις βάλει σε τάξη και συχνά συζητούσαμε με ποιο τρόπο θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν. Ο Γιώργος το κέρδισε το στοίχημα, και χάρη στην εκδοτική φροντίδα και το γνώριμο μεράκι του Γιάννη Μαμάη έχουμε τώρα έναν καλαίσθητο τόμο 271 σελίδων, με εισαγωγή του Γιώργου και πλούσια εικονογράφηση από το αρχείο του Δημήτρη Τσατήρη,. Ένας τόμος ο οποίος προσθέτει μια πολύτιμη ψηφίδα στην πλούσια ιστοριογραφία της δεκαετίας του ’40 και βάζει έναν κρίσιμο θεμέλιο λίθο για τη μελέτη της πρόσφατης ιστορίας της Άνδρου στην οποία πρέπει να επανέλθουμε.
Με διαφορετική σκευή, του φιλόλογου και του ιστορικού, ο νεώτερος φίλος -αν και η 30ετία παίζει και στην περίπτωση αυτή- Γιάννης Παπαθεοδώρου εξέδωσε πρόσφατα από τις εκδόσεις Αμολγός μια αξιόλογη μελέτη 248 σελίδων, γραμμένη γλαφυρά και τεκμηριωμένη στο έπακρο, για την πρόσληψη του Θεόφιλου Καϊρη, και ιδιαίτερα για τις σφοδρές αντιδράσεις που προκάλεσε, το 1912, η ανέγερση της γνωστής προτομής του στην πλατεία Καϊρη. Ένα βιβλίο που διάβασα με απόλαυση, όχι μόνο επειδή μεγάλωσα απέναντι στο σπίτι του Θεόφιλου Καϊρη, πρωτοπερπάτησα δίπλα στην προτομή του, έμαθα (όσο έμαθα) πιάνο στο σπίτι του, φόρεσα το ράσο του ως παιδιάστικη ζαβολιά όταν τα πράγματά του βρίσκονταν ακόμη στο δημοτικό σχολείο, και ακόμα έχω στ’ αυτιά μου τον πατέρα μου να απαγγέλλει με στεντόρεια φωνή τους στίχους του Παλαμά -όπως είχε κάνει μαθητής μπροστά στην ίδια προτομή (πότε άραγε; υποθέτω δεκάχρονος πριν τη μεταξική δικτατορία)-, στίχοι που βρίσκονται στο επίκεντρο της μελέτης του Γιάννη, αλλά και επειδή επί πολλά χρόνια απορώ πώς είναι να είσαι πρωτοπόρος, ριζοσπάστης διανοητής του διαμετρήματος του Καϊρη και να βρίσκεσαι περιορισμένος σε έναν μικρό, στενό τόπο, πολύ περισσότερο όταν η Πολιτεία, για τη δημιουργία της οποίας αγωνίστηκες, σε διώκει μέχρις εσχάτων. Τα Αθώα μάρμαρα του Γιάννη Παπαθεοδώρου έρχονται να απαντήσουν σε πολλά ερωτήματα, και όπως κάθε καλή μελέτη ανοίγουν τον δρόμο σε νέες ζητήσεις και προσεγγίσεις.
Την Κυριακή 13 Ιουλίου, στις 3 το μεσημέρι, μπορείτε να παρακολουθήσετε τη σχετική συζήτηση με τον ίδιο στην εκπομπή των ΑΣΚΙ (Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας) «Η Ιστορία στο Κόκκινο» (https://www.askiweb.eu/index.php/el/71-2015-09-25-11-37-32/anakoinoseis/258-15-2).
Μαζί με τις ευχαριστίες για τα ωραία δώρα, να ευχηθώ να είναι καλοτάξιδα τα βιβλία των αγαπητών μου φίλων. Μια ευχή που έτσι όπως τυχαίνει να διατυπώνεται σε αυτόν τον ανεμοδαρμένο ναυτικό τόπο, είμαι σίγουρη πως θα πιάσει.
