Την Τρίτη 18/11/25, το Δημοτικό Θέατρο Άνδρου γέμισε ασφυκτικά με κόσμο από όλο το νησί για τη θεατρική παράσταση «Σαρμάντζα» με τον Γιάννη Τσορτέκη, εγκαινιάζοντας τις φετινές χειμερινές πολιτιστικές εκδηλώσεις, που ξεκίνησαν προσεκτικά πριν από τέσσερα χρόνια και συνεχίζονται δυναμικά με πρωτοβουλία των Φίλων του Φεστιβάλ Άνδρου.
Το κοινό δημιούργησε μια ζεστή, φιλόξενη ατμόσφαιρα — κάτι που πρόσεξε και ο ίδιος ο Τσορτέκης στην αρχή της συζήτησης μετά την παράσταση, λέγοντας ότι βρήκε τον χώρο του Δημοτικού Θεάτρου ιδιαίτερα θερμό και υποστηρικτικό.
Ακολούθησε κουβέντα (Masterclass!) για τον ηθοποιό, την τέχνη του θεάτρου και το ίδιο το έργο, το οποίο έχει θέμα τη δύσκολη σχέση ενός γιου με τη μάνα του και τα συναισθήματα που τη συνοδεύουν, το οποίο έργο κάποιοι θεατές ένιωσαν πως ήταν κομμένο και ραμμένο για την Άνδρο.
Μια πολύ δυνατή και όμορφη αρχή για τον πολιτιστικό χειμώνα του νησιού.
Και το πιο εκτενές και ωραίο κείμενο του Γιάννη Βαθυά:
Κοινότητα, τέχνη, νόημα
«Άνοιξη. Μεταξύ φθινοπώρου και χειμώνα η Άνδρος είναι άνοιξη. Είδα τη φύση, είδα τα μάτια των ανθρώπων, είδα τον κόπο και τον μόχθο, είδα τους θεατές της παράστασης». Με αυτά τα ζεστά λόγια και με την υπόσχεση να έρθει πάλι στην Άνδρο ο προσηνής Γιάννης Τσορτέκης έκλεισε τη συνομιλία μας στο φουαγιέ του Δημοτικού Θεάτρου.
Για διάφορους λόγους δεν καταφέραμε να μιλήσουμε, αυτό που σχηματικά λέγεται συνέντευξη, πριν από την παράσταση. Δεν υπήρχε λόγος να το κάνουμε μετά, όχι γιατί δεν είχαμε κάτι να πούμε. Αλλά γιατί ο Γιάννης Τσορτέκης, μετά την παράσταση, το ζεστό χειροκρότημα και παρά την κόπωση κάθισε σε μια καρέκλα επί σκηνής και συνομίλησε με τους θεατές.
Καταδεκτικός και χαμογελαστός, ρωτήθηκε και απάντησε για τον κινηματογράφο, την τηλεόραση, το θέατρο, αναλυτικά σαν σε σεμινάριο. Μίλησε για την παράσταση και στην ερώτηση ποιο είναι το νόημα που θέλει να εκπέμψει απάντησε ότι το νόημα είναι η υποκειμενική πρόσληψη του κάθε θεατή. Τίμησε το κοινό και τιμήθηκε για μια δύσκολη, έντονη και κοπιαστική ερμηνεία.
Αυτός ο διάλογος που διήρκεσε αρκετά, παρά το προχωρημένο της ώρας, δικαίωσε όλους εκείνους οι οποίοι μια Τρίτη του Νοεμβρίου άφησαν τον βολικό καναπέ για να πάνε στο θέατρο, το οποίο γέμισε ασφυκτικά ακόμα και στους διαδρόμους. Δικαίωσε την ΑΜΚΕ Φίλοι του Φεστιβάλ Άνδρου που επιμένει στην ποιότητα και την προσφέρει στους Ανδριώτες. Την ακάματη Κινηματογραφική Λέσχη, πάντα παρούσα. Αυτή η σκηνική ανάσα μνήμης, που παρακολουθήσαμε δικαιώνει το νησί που ξέρει να υπερασπίζεται τον πολιτισμό.
Αυτή η παράσταση δεν ήταν μόνο μια καλλιτεχνική προσφορά, αλλά και μια δήλωση αγάπης για την Άνδρο, για τον πολιτισμό και για όσους παλεύουν να τον κρατήσουν ζωντανό, ακόμα κι όταν οι καιροί δεν είναι εύκολοι. Η «Σαρμάντζα» είναι σκηνικός μονόλογος βασισμένος σε διηγήματα του Κωνσταντίνου Δομηνίκ, η σκηνοθεσία είναι της Έλενας Μαυρίδου, και ερμηνευτής ο Γιάννης Τσορτέκης. Το σκηνικό λιτό, σχεδόν τελετουργικό. Ο ήρωας στέκει πάνω από τον ανοιχτό τάφο της μητέρας του, τον τόπο που ονομάζεται «Σαρμάντζα», λόγω της κλίσης του εδάφους. Στο ημίφως κρατά ένα μπιμπερό και μια χειροβομβίδα, σύμβολα ζωής και θανάτου, τα οποία τον φέρνουν αντιμέτωπο με ερωτήματα όπως λήθη ή μνήμη, συγχώρεση ή εκδίκηση, φως ή σκοτάδι, λύτρωση ή καταδίκη. Και καθώς εξελίσσεται η παράσταση, οδηγείται σε μια παραληρηματική εξιλέωση. Η μουσική, από τον Γιώργο Μαυρίδη, συνοδεύει τον μονόλογο με αρχετυπικούς ήχους απώλειας, ενώ τα σκηνικά και τα κοστούμια του Πάρι Μέξη ενισχύουν την αίσθηση της φθοράς, της μνήμης και της λήθης. Η παράσταση είναι παραγωγή του Φεστιβάλ Αθηνών-Επιδαύρου.
Η «Σαρμάντζα» κουβαλά ένα βάρος. Μνήμη, απώλεια, πένθος. Ο μονόλογος αναδεικνύει μια βαθιά, υπαρξιακή αναμέτρηση, όχι μόνο με το παρελθόν, αλλά και με την ίδια την ύπαρξη. Είναι μια παράσταση που σε καλεί όχι απλώς να δεις, αλλά να αισθανθείς, να στοχαστείς, να συμμετάσχεις εσωτερικά. Η επιλογή της σκηνοθέτριας για ένα αραιό, σχεδόν αποσυνθετικό περιβάλλον, μαζί με τη συνοδεία της μουσικής, το καθιστούν σαν τελετουργία πένθους αλλά και λύτρωσης.
Το γεγονός ότι αυτή η παράσταση γίνεται στην Άνδρο σε ένα σημείο όπου ο χειμώνας μπορεί να φαντάζει αμίλητος, σχεδόν απομονωμένος έχει ιδιαίτερη συμβολική σημασία. Είναι σαν να αγκαλιάζουμε την τέχνη όταν ο κόσμος γύρω είναι πιο ήσυχος, πιο εσωστρεφής. Είναι μια υπενθύμιση ότι ο πολιτισμός δεν είναι μόνο καλοκαιρινό στολίδι. Μπορεί και πρέπει να ανθίζει και τότε που οι επισκέπτες λιγοστεύουν, και οι ντόπιοι χρειάζονται κάτι περισσότερο από τουρισμό, χρειάζονται νόημα, κοινότητα, τέχνη.
Γιάννης Βαθυάς
