Το Ξενία έχει μέλλον. Του Γιάννη Βαθυά

Η επιστημονική εσπερίδα με τίτλο «Το Ξενία Τρίτων στην Άνδρο: διάσωση και αξιοποίηση» πραγματοποιήθηκε χθες  στην Αίθουσα Τελετών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, στο κτίριο Αβέρωφ, με τη στήριξη του Δήμου Άνδρου και την οργάνωση και συμμετοχή της Σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών ΕΜΠ και της Εταιρείας Ανδρίων Επιστημόνων. Η εκδήλωση μεταδόθηκε και διαδικτυακά (το βίντεο της εκδήλωσης παραμένει στη διάθεση του κοινού στο youtube), επιβεβαιώνοντας το ευρύτερο ενδιαφέρον που συγκεντρώνει το ζήτημα της τύχης του εμβληματικού κτιρίου, ειδικά μετά και την ανάληψη της σημαντική πρωτοβουλίας από τη δημοτική αρχή της Άνδρου για τη διάσωση και αξιοποίησή του.

Το Ξενία της Άνδρου, γνωστό και ως «Τρίτων», είναι ένα από τα σημαντικότερα έργα του Άρη Κωνσταντινίδη και το πρώτο ξενοδοχείο που σχεδίασε ο ίδιος για τον Ελληνικό Οργανισμό Τουρισμού το 1958. Πρόκειται για ένα κτίριο-ορόσημο του μεταπολεμικού μοντερνισμού στην Ελλάδα, με αρχιτεκτονική που χαρακτηρίζεται από καθαρότητα γραμμών, αυστηρή λειτουργικότητα και βαθύ σεβασμό στο τοπίο, χωρίς μιμητισμούς της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής. Από το 2011 έχει αναγνωριστεί ως νεότερο μνημείο από το Υπουργείο Πολιτισμού και αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της νεότερης πολιτιστικής κληρονομιάς της χώρας.

Η εσπερίδα ανέδειξε την κρισιμότητα της σημερινής κατάστασης του κτιρίου, το οποίο, εγκαταλελειμμένο και εκτεθειμένο στη φθορά, βρίσκεται μπροστά στον κίνδυνο της οριστικής απώλειας. Κοινός τόπος των εισηγήσεων ήταν ότι το Ξενία Άνδρου δεν είναι ένα απολίθωμα του παρελθόντος, αλλά ένα ζωντανό αρχιτεκτονικό πεδίο με έντονη ηθική, ιστορική και κοινωνική φόρτιση. Η διάσωσή του δεν αντιμετωπίστηκε ως μια απλή τεχνική άσκηση, αλλά ως πράξη ευθύνης απέναντι στις αρχές που το γέννησαν και στις αξίες που ενσωματώνει.

Στην εισαγωγή της εκδήλωσης τονίστηκε από τους επιστήμονες ότι το Ξενία αποτελεί πυκνό παράδειγμα ενός θεμελιώδους θεωρητικού και πολιτικού ερωτήματος, πώς η σύγχρονη κοινωνία διαχειρίζεται τη νεότερη αρχιτεκτονική της κληρονομιά και πώς αυτή μπορεί να επανενταχθεί ουσιαστικά στη ζωή.

Ο δήμαρχος Άνδρου, Θεοδόσης Σουσούδης, στον χαιρετισμό του, υπογράμμισε ότι το ζήτημα του Ξενία δεν αφορά μόνο ένα κτίριο, αλλά την κοινωνική συνοχή και την ευθύνη της τοπικής αυτοδιοίκησης. Επισήμανε ότι ο σκόπελος της αδράνειας είναι συχνά χειρότερος από τη γραφειοκρατία και ότι απαιτείται συνεργασία, συνεννόηση με τις κρατικές υπηρεσίες, θεσμική θωράκιση και ουσιαστική σύμπραξη με την επιστημονική κοινότητα, ώστε το Ξενία να πάψει να είναι ένα φάντασμα για το νησί.

Κατά τις θεματικές εισηγήσεις αναπτύχθηκαν διεξοδικά η ιστορική και αρχιτεκτονική αξία του κτιρίου, οι ηθικές διαστάσεις της αποκατάστασής του και οι πιθανές δυνατότητες επανάχρησης. Τονίστηκε ότι ο χαρακτηρισμός του ως μνημείου όχι μόνο δεν αποτελεί εμπόδιο, αλλά προσδίδει υπεραξία και επιτρέπει επεμβάσεις που διασφαλίζουν την αυθεντικότητά του, όπως συμβαίνει και με κορυφαία μνημεία της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς. Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στο ηθικό νόημα της αποκατάστασης, με την επισήμανση ότι η σιωπή και η αδράνεια ισοδυναμούν με συνενοχή στην απώλεια ενός κτιρίου που κουβαλά αξίες και μνήμη. Παράλληλα, παρουσιάστηκαν ρεαλιστικές προτάσεις επανάχρησης και υπογραμμίστηκε ότι η επιλογή της χρήσης είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τις αρχιτεκτονικές παρεμβάσεις, καθιστώντας αναγκαία την εκπόνηση ολοκληρωμένων μελετών.

Στη συζήτηση στρογγυλής τραπέζης, με θέμα την αξία του Ξενία για το σήμερα και την επανασύνδεσή του με την τοπική κοινωνία, αναδείχθηκε η ανάγκη το κτίριο να αγαπηθεί εκ νέου από τους κατοίκους και να ενταχθεί οργανικά στη σύγχρονη ζωή της Άνδρου. Επισημάνθηκε ότι δεν σώζεται απλώς ένα αρχιτεκτονικό έργο, αλλά ένα σύστημα αξιών. Διατυπώθηκαν προτάσεις για αρχιτεκτονικό διαγωνισμό και για διοργάνωση αντίστοιχης ημερίδας στο ίδιο το νησί.

Κατά τις παρεμβάσεις των συμμετεχόντων αναδείχθηκαν κρίσιμα ζητήματα, όπως το ιδιοκτησιακό καθεστώς, η χρηματοδότηση, η ανάγκη μελέτης βιωσιμότητας. Τονίστηκε ότι απαιτείται σαφής καθορισμός στόχων, κόστους και χρήσης πριν από τη λήψη αποφάσεων, καθώς και ένα ολοκληρωμένο σχέδιο δράσης με τη συμμετοχή της κοινωνίας.

Η εσπερίδα ολοκληρώθηκε με μια συνολική αποτίμηση που ανέδειξε τη θετική συγκυρία της ευρείας σύμπνοιας γύρω από την ανάγκη διάσωσης του Ξενία, παρά τα ανοιχτά ερωτήματα. Υπογραμμίστηκε ότι δεν υπάρχει μαγικό ραβδί, αλλά απαιτούνται σοβαρές μελέτες, χρηματοδότηση και προγραμματικές συμβάσεις, πιθανώς μεταξύ του Πολυτεχνείου, του Δήμου και της Περιφέρειας.

Το αισιόδοξο μήνυμα της βραδιάς ήταν ότι το Ξενία Άνδρου αξίζει να διατηρηθεί, ότι ταιριάζει απόλυτα στον τόπο του και ότι, με συνεργασία και επιστημονική τεκμηρίωση, πανεπιστήμιο και τοπική αυτοδιοίκηση μπορούν να οδηγήσουν σε μια βιώσιμη και ουσιαστική λύση για το μέλλον του.