Η καθημερινή μελέτη, για πολλούς γονείς έχει χαρακτηριστεί ως μια διαδικασία που μπορεί να αποτελέσει πηγή άγχους, να προκαλέσει συγκρούσεις στην οικογένεια και να επηρεάσει τη σχέση γονέα-παιδιού. Πολλοί επαγγελματίες αναγνωρίζουν τον σημαντικό ρόλο που διαδραματίζουν οι γονείς στο κίνητρο και την επιτυχία των παιδιών τους στη σχολική εργασία και ενθαρρύνουν τη συμμετοχή τους. Η καθημερινή μελέτη είναι μια διαδικασία κατά την οποία οι γονείς έχουν την ευκαιρία να συνεργαστούν με τους εκπαιδευτικούς, να ενισχύσουν τις κοινωνικές δεξιότητες των παιδιών τους, να προωθήσουν τα κίνητρα και τη σχολική τους επιτυχία.
Η ποιότητα της συμμετοχής των γονέων στην εργασία των παιδιών τους μπορεί να είναι πιο σημαντική από την ποσότητα αυτής της συμμετοχής. Βοηθώντας με την εργασία στο σπίτι, οι γονείς μπορούν να δημιουργήσουν αποτελεσματικές συνήθειες μελέτης και να καλλιεργήσουν θετικές στάσεις απέναντι στη μάθηση. Από την άλλη, σε παιδιά με δυσκολίες μάθησης, η συνεπής γονεϊκή εμπλοκή στην σχολική εργασία μπορεί όχι μόνο να παρέχει άμεση υποστήριξη στις ακαδημαϊκές υποχρεώσεις, αλλά μπορεί επίσης να προσφέρει στα παιδιά την αίσθηση ότι έχουν ένα σύστημα φροντίδας και υποστήριξης στο σπίτι.
Δυστυχώς, αρκετοί γονείς δεν αισθάνονται επαρκείς ώστε να βοηθήσουν τα παιδιά με τη μελέτη τους. Αυτή η χαμηλή αίσθηση επάρκειας μπορεί να οδηγήσει τους γονείς να αποφύγουν να βοηθήσουν τα παιδιά τους με την εργασία τους και να συμπεριφέρονται με τρόπους που μπορεί να είναι επιζήμιοι για τα κίνητρα του παιδιού. Αντίθετα, η υψηλή ικανότητα επάρκειας της συμμετοχής στη σχολική εργασία μπορεί να οδηγήσει τους γονείς να αισθάνονται ικανοποίηση από την εμπλοκή τους στην καθημερινή μελέτη, να αποκτήσουν μεγαλύτερη εγγύτητα με το παιδί και να είναι λιγότερο ελεγκτικοί και πιο διευκολυντικοί κατά την εργασία του παιδιού.
Η συμπεριφορά των γονέων, κατά τη σχολική μελέτη οφείλει να υποστηρίζει την ανάγκη του παιδιού για αυτονομία, περιλαμβάνει συμπεριφορές όπως κατανόηση της άποψης και της ατομικής έκφρασης του παιδιού, προσφέροντας επεξηγήσεις κατά την εργασία, δίνοντας επιλογές, μειώνοντας την αρνητική κριτική και την καλλιέργεια ανταγωνισμού. Οι συμπεριφορές που ενισχύουν την αυτοαποτελεσματικότητα των παιδιών, περιλαμβάνουν την θέσπιση ρεαλιστικών στόχων, τη βοήθεια στον προγραμματισμό της εργασίας και την παροχή διευκρινιστικών και όχι συγκριτικών σχολίων. Η συμμετοχή των γονέων που περιλαμβάνει υποστήριξη για την αυτονομία του παιδιού μέσω της εκτίμησης και της ενθάρρυνσης της ανεξαρτησίας του, η επίλυση προβλημάτων, η επιλογή και η συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων, σχετίζονται θετικά με την προσπάθεια των μαθητών, επιφέρουν καλύτερες βαθμολογίες και περισσότερη αποτελεσματικότητα στη καθημερινή μελέτη, ενώ η ελεγκτική συμπεριφορά των γονέων σχετίζεται αρνητικά με αυτά τα αποτελέσματα.
Η οργάνωση της καθημερινής μελέτης βοηθά τα παιδιά να μάθουν. Προσφέρει επίσης στους γονείς την ευκαιρία να παρακολουθούν τη μαθησιακή εξέλιξη των παιδιών τους, να μιλούν με τα παιδιά για τη μάθησή τους και να αλληλεπιδρούν με εκπαιδευτικούς και άλλα μέλη της σχολικής κοινότητας για τρόπους υποστήριξης της μαθησιακής διαδικασίας.
Για τα μικρότερα παιδιά, τα οποία φοιτούν στις πρώτες τάξεις του Δημοτικού, η συμμετοχή των γονέων στην καθημερινή μελέτη είναι ιδιαίτερα σημαντική καθώς σε αυτή τη περίοδο διαμορφώνεται το μαθησιακό προφίλ του παιδιού και οι ανάγκες υποστήριξης του είναι αυξημένες. Με τους μεγαλύτερους μαθητές, οι οποίοι φοιτούν στο Γυμνάσιο, κατάλληλες είναι οι πρακτικές οι οποίες προωθούν και ενισχύουν την αυτονομία και ανεξαρτησία των παιδιών. Συνεπώς, είναι βοηθητικό η γονεϊκή εμπλοκή στην καθημερινή μελέτη να μειώνεται καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν. Ας επικεντρωθούμε λοιπόν, σε τρόπους γονεϊκής εμπλοκής στην καθημερινή μελέτη οι οποίοι θα συμβάλλουν στο κίνητρο και την απόδοση των παιδιών.
Για τους μικρούς μαθητές οι γονείς οφείλουν να δημιουργήσουν το πλαίσιο εργασίας των μαθητών. Αρχικά, πριν ξεκινήσει η καθημερινή μελέτη χρειάζεται να εξασφαλίσουν ένα ήσυχο μέρος για μελέτη, όπου δεν θα υπάρχουν πολλά ερεθίσματα για ένα παιδί ώστε να μην αποσπάται εύκολα η προσοχή του και να βοηθήσουν στην οργάνωση της γραφικής ύλης (μολύβια, γόμα, τετράδια). Είναι σημαντικό να καθορίσουν συγκεκριμένες ώρες για την εργασία στο σπίτι, το οποίο μπορούν να ενισχύσουν είτε με τη χρήση οπτικών διαγραμμάτων, είτε με τη χρήση του χρονόμετρου, καθορίζοντας τη διάρκεια της μελέτης. Κατά τη διάρκεια της μελέτης χρειάζεται να υπάρχουν διαλείμματα (5-10 λεπτά), ιδιαίτερα για τα παιδιά μικρότερης ηλικίας, τα οποία θα είναι σύντομα ώστε να μπορούν να επιστρέψουν εύκολα στην εργασία τους. Τα παιδιά χρειάζεται να μπορούν να οργανώσουν και να ιεραρχήσουν τις εργασίες τους επιλέγοντας τη σειρά με την οποία θα τις ολοκληρώσουν, οι γονείς οφείλουν να σεβαστούν την επιθυμία των παιδιών, ενισχύοντας έτσι την αυτονομία τους. Όλα τα παραπάνω χρειάζεται να ενσωματωθούν στις ανάγκες της κάθε οικογένειας έτσι ώστε οι γονείς να είναι διαθέσιμοι για βοήθεια όταν αυτή ζητείται, επιτρέποντας έτσι στο παιδί να εξελιχθεί αλλά και να βιώσει την επιτυχία της ολοκλήρωσης μιας εργασίας.
Οι γονείς παρέχουν μια γενικότερη εποπτεία κατά τη διαδικασία της μελέτης και παρατηρούν έτσι τα δυνατά σημεία ή και τις δυσκολίες των παιδιών κατά την ολοκλήρωση των εργασιών τους. Είναι σημαντικό τα παιδιά να ενθαρρύνονται να εργάζονται μόνα τους, ζητώντας βοήθεια μόνο όταν την χρειάζονται. Ο ρόλος των γονέων χρειάζεται να είναι υποστηρικτικός, καθώς τα παιδιά από μικρή ηλικία χρειάζεται να νιώθουν δική τους την ευθύνη για την εργασία του σχολείου.
Κατά την ολοκλήρωση της μελέτης οι γονείς ανταποκρίνονται στη προσπάθεια των παιδιών, ενισχύουν και επιβραβεύουν την προσπάθειά τους και την ολοκλήρωση των εργασιών, αναγνωρίζουν και προσφέρουν συναισθηματική αναγνώριση στις ικανότητες των παιδιών. Μπορούν να ελέγξουν και να διορθώσουν τυχόν παραλείψεις. Οι γονείς διαδραματίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στα κίνητρα των παιδιών, δίνοντας ανατροφοδότηση σχετικά με την επίδοσή τους, επαινώντας την προσπάθειά τους, αναγνωρίζοντας τα λάθη και τις δυσκολίες τους, τα οποία μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο συζήτησης ώστε να διερευνηθεί τι είναι αυτό που δυσκόλεψε ένα παιδί αλλά κυρίως με ποιο τρόπο μπορεί να βελτιωθεί, μεταφέροντας έτσι το μήνυμα πως τα λάθη είναι αποδεκτά και μπορούν να συζητηθούν ελεύθερα.
Για τους μεγαλύτερους μαθητές, μέσω της αποτελεσματικής γονεϊκής εμπλοκής στην καθημερινή μελέτη, οι γονείς μπορούν να μάθουν στα παιδιά στρατηγικές μελέτης καλλιεργώντας μεταγνωστικές δεξιότητες που επιτρέπουν στο παιδί να αξιολογεί το ίδιο τις γνώσεις του και να παρατηρεί τον τρόπο με τον οποίο μαθαίνει. Έτσι, οι γονείς συμμετέχουν σε διαδραστικές δραστηριότητες, πραγματοποιούν μοντελοποίηση ή επίδειξη κατάλληλων μαθησιακών διαδικασιών και στρατηγικών. Συζητούν στρατηγικές επίλυσης προβλημάτων και βοηθούν το παιδί να κατανοήσει τις έννοιες, ελέγχουν το βαθμό κατανόησης και όχι την ίδια την άσκηση. Για παράδειγμα, μπορούν να διαβάσουν μια άσκηση και να σκεφτούν τον τρόπο επίλυσης δυνατά, λειτουργώντας ως πρότυπο για τα παιδιά ώστε να υιοθετήσουν ένα αντίστοιχο τρόπο σκέψης. Ακόμα, μπορούν να ενθαρρύνουν τα παιδιά να φτιάξουν ένα τεστ σε ένα μάθημα και να γίνουν οι ίδιοι «δάσκαλοι», αποκτώντας έτσι μεγαλύτερο έλεγχο και εμπλοκή στη γνώση. Οι γονείς συμμετέχουν σε μεταγνωστικές διεργασίες βοηθώντας τον μαθητή να εξασκηθεί σε τρόπους που ευνοούν την σχολική του επιτυχία. Υποστηρίζουν δεξιότητες/στρατηγικές προσωπικής ευθύνης του μαθητή για τις διαδικασίες και τα αποτελέσματα της εργασίας. Ενθαρρύνουν τον μαθητή να παρατηρεί τον εαυτό του, να εστιάζει την προσοχή του, να ρυθμίζει τις συναισθηματικές αντιδράσεις στη μελέτη, μέσω της εκτίμησης των χρονικών απαιτήσεων και των συναισθημάτων του (ικανοποίηση, χαρά, θυμό, απογοήτευση).
Οι γονείς χρειάζεται να επικοινωνούν με τους εκπαιδευτικούς για την εξέλιξη και την εικόνα των παιδιών στο σχολείο αλλά και να ακολουθούν τις προτάσεις του σχολείου που σχετίζονται με την καθημερινή μελέτη. Ειδικότερα, μέσω της επικοινωνίας εκπαιδευτικού-γονέα μπορούν να δίνονται συγκεκριμένες οδηγίες σχετικά με τους τρόπους με τους οποίους η εργασία των μαθητών στο σπίτι υποστηρίζει τους στόχους στους επιμέρους γνωστικούς τομείς.
Συμπερασματικά, οι γονείς μέσω της συμμετοχής τους στην καθημερινή μελέτη των παιδιών τους βοηθούν στη σχολική τους επιτυχία αλλά από την άλλη, έχουν την ευκαιρία να αποκτήσουν μια πιο κοντινή σχέση με το παιδί τους και να αλληλεπιδράσουν μαζί του με ένα εποικοδομητικό και δημιουργικό τρόπο. Με τον τρόπο αυτό, το κίνητρο των παιδιών για μάθηση παραμένει υψηλό και η σχολική εργασία αποτελεί μια διαδικασία μέσα από την οποία μπορούν και τα ίδια τα παιδιά να αντλήσουν ικανοποίηση.
Πατσιούρα Ευτυχία
Ειδική Παιδαγωγός- Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας Κλιμάκιου Άνδρου Κινητής Μονάδας Ψυχικής Υγείας ΒΑ Κυκλάδων ΕΠΑΨΥ
ΒΙΒΛΙΟΡΑΦΙΑ:
Katz, I., Kaplan, A., & Buzukashvily, T. (2011). The role of parents’ motivation in students’ autonomous motivation for doing homework. Learning and Individual differences, 21(4), 376-386.
Li, A., & Hamlin, D. (2019). Is Daily Parental Help with Homework Helpful? Reanalyzing National Data Using a Propensity Score–Based Approach. Sociology of Education, 92(4), 367-385.
Walker, J. M., Hoover-Dempsey, K. V., Whetsel, D. R., & Green, C. L. (2004). Parental involvement in homework. A review of current research and its implications for teachers, after school program staff, and parent leaders. Harvard Family Research Project.
