Η ‘Επαρχος Άνδρου, Άννα Βρεττού, στον αρχαιολογικό χώρο του Στρόφιλα

Η δρ Χριστίνα Α. Τελεβάντου, Επίτιμη Έφορος Αρχαιοτήτων, ήταν αρμόδια αρχαιολόγος του Υπουργείου Πολιτισμού για την Άνδρο για μακρό χρονικό διάστημα, μέχρι και το 2011.

Διενήργησε ανασκαφές σε πολλές αρχαιολογικές θέσεις του νησιού και εντόπισε νέες από τις οποίες σπουδαιότερες είναι ο νεολιθικός οικισμός του Στρόφιλα και η πόλη της Υψηλής, της οποία επέβλεψε την διαμόρφωση και ανάδειξή της ως του μοναδικού επισκέψιμου αρχαιολογικού χώρου της Άνδρου. Παράλληλα διοργάνωσε το Αρχαιολογικό Μουσείο Παλαιοπόλεως.

Είναι μέλος της Εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας και είναι Διευθύντρια τριών συστηματικών ανασκαφών, του Στρόφιλα και της Υψηλής στην Άνδρο, καθώς και της Μυκηναϊκής ακρόπολης Αγίου Ανδρέα Σίφνου.

Ο Στρόφιλας είναι ένας μοναδικός, μεγάλος, πρώιμος, οχυρωμένος, ναυτικός, πρωτοαστικός οικισμός, που ιδρύθηκε τουλάχιστον 7000 χρόνια πριν, βάσει χωροταξικού σχεδιασμού και άκμασε την Τελική Νεολιθική περίοδο (4500-3200 π.Χ.). Οι ως τώρα ανασκαφές έφεραν στο φως μεγάλα δημόσια έργα (Μέγαρο, κλειστό ιερό, υπαίθριο χώρο λατρείας, τείχος, εκτεταμένες βραχογραφίες) και μεγάλα, πολύχωρα αψιδωτά και ορθογώνια οικοδομήματα. Βρέθηκε πλήθος ευρημάτων (αγγεία, λίθινα εργαλεία και τέχνεργα οψιανού, μετάλλινα, ειδώλια, κοσμήματα κ.α.).

Οι πυκνές εκτεταμένες βραχογραφίες, μια υπαίθρια πινακοθήκη, αποτελούν ένα παλίμψηστο της αιγιακής προϊστορικής εικονογραφίας. Συνιστούν έργα συλλογικού χαρακτήρα σε χώρους (λατρείας) ή κατασκευές (τείχος) δημόσιας χρήσης και προϋποθέτουν κεντρικό σχεδιασμό από την κοινότητα.

Πληροφορούν για πολλούς τομείς – θρησκεία, οικονομία, δραστηριότητες, φύση/πανίδα- και ασκούν είδος προπαγάνδας. Γίνεται χρήση αναπτυγμένου, ευρύτατα διαδεδομένου κώδικα επικοινωνίας -συμβολικά, γραμμικά, εικονιστικά θέματα- και πλούσιο εικονογραφικό λεξιλόγιο.

Οι πλέον των 120 απεικονίσεων πλοίου σε δημόσιους χώρους προβάλλουν το επικρατούν σύμβολο της κοινότητας, βεβαιώνουν τον ναυτικό του χαρακτήρα και την έντονη θαλάσσια δραστηριότητα (ναυπηγική, ναυτιλία, εμπόριο, αλιεία), η οποία υπό κεντρικό έλεγχο πιθανότατα αποτελούσε την κύρια πηγή πλούτου, που κατέστησε τον οικισμό ισχυρό και εύρωστο. Αυτό καταδεικνύεται και από τα υψηλής ποιότητας ευρήματα της ανασκαφής και την χρήση προηγμένης τεχνολογίας (π.χ. μετάλλινα).

Ο Στρόφιλας, με τα πρώιμα πρωτοαστικά στοιχεία, μοναδικός στην Μεσόγειο, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως η παλαιότερη πόλη της Ευρώπης. Καταδεικνύει ότι ήδη από την 5η χιλ. π.Χ. διαμορφώθηκε υψηλού επιπέδου πολιτισμός στο Αιγαίο με μεγάλες οργανωμένες ναυτικές κοινωνίες με ανάλογους οικισμούς, ένα μοντέλο ιεραρχικής κοινωνίας, που οδήγησε στη διαμόρφωση της Εποχής του Χαλκού.

Συναισθανόμενοι την ιερότητα του τόπου, αποχωρήσαμε γεμάτοι σεβασμό και δέος για τον πολιτισμό που ανέπτυξαν οι πρόγονοί μας, επτά χιλιάδες χρόνια πριν.

Τύχη αγαθή και χάρη στην παρατηρητικότητα, την αγάπη και την αφοσίωση της διευθύντριας της ανασκαφής κυρίας Τελαβάντου, σήμερα απολαμβάνουμε και θαυμάζουμε τον πολιτισμό και τη ναυτοσύνη των οικιστών του Στρόφιλα.

Ευχαριστούμε όλους όσοι συνεισέφεραν σε αυτή την αποκάλυψη.

30/8/24

Dr Christina A. Televantou,

Emerita Deputy Director, Ephorate of Antiquities of Cyclades Director of the Strofilas Excavation, Andros, Acropolis of Ayios Andreas, Siphnos and Hipsili, Andros.

Member of the Archaeological Service of the Hellenic Ministry of Culture (1979-2011, Ephorate of Antiquities of Cyclades), with a background of numerous excavations of prehistoric and classical sites in a number of islands (e.g. Andros, Delos, Melos, Thera,

Samos). Supervisor of extensive archaeological sites, e.g. Hipsili on Andros and the Acropolis of Ayios Andreas on Siphnos, for which presented with the “Europa Nostra 2012 Award”.

Member of the Archaeological Society at Athens and director of three major excavations:

the Neolithic settlement of Strofilas on Andros, the Acropolis of Ayios Andreas on Siphnos, and Hipsili on Andros.

Holder of Doctorate from the National and Kapodistrian University of Athens (“Akrotiri in Thera. The Wall-paintings of the West House”), has given a number of lectures and published numerous papers, announcements and studies. Curator of museum exhibitions (Archaeological Museum of Paleopolis on Andros, Museum of Prehistoric Thera/parts of wall-paintings, Archaeological Collection of Anaphe).