Με αφορμή το Φραγκάκι Άνδρου, διάλογος με τον Πικιώνη: Ο θρήνος της Αττικής γης το ’60, Ο θρήνος της Κυκλαδικής γης 60 χρόνια μετά…, του Αλέξανδρου Μαβή

Με αφορμή το Φραγκάκι Άνδρου, διάλογος με τον Πικιώνη:

Ο θρήνος της Αττικής γης το 60,

Ο θρήνος της Κυκλαδικής γης 60 χρόνια μετά…

Ο Δημήτρης Πικιώνης (1887- 1968). Αρχιτέκτων, ζωγράφος, μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, ίσως περισσότερο γνωστός για τη Διαμόρφωση του αρχαιολογικού περί την Ακρόπολη χώρου και του λόφου Φιλοπάππου, (Αθήνα, 1954-1957). “ Όπου τρόπος με τον οποίο ο Πικιώνης συλλαμβάνει την έννοια της Φύσης  είναι ως συνυφασμένη με την ιστορία και το παρελθόν του πολιτισμού της.  Ενσωματώνει ανθρώπινες γραφές και απομεινάρια παλαιότερης κατοίκησης, τόσο που δεν ξεχωρίζει απ’ αυτά.  Αρχαία μνημεία, κτίσματα, βράχοι, θάμνοι σαν ΕΝΑ τοπίο αφηγούνται την ιστορία της Αττικής Γης.”

Είχε σημείωσει  για τον Πικιώνη ο Ν. Χατζηκυριάκος-Γκίκας, “μες στην έρημο εκείνων των χρόνων ο Πικιώνης ήταν πραγματικά ένας αναχωρητής, ένας νέος Ιωάννης της Κλίμακος, ένας ταπεινός ασκητής ή ένας αρχαίος Έλλην σοφός, του οποίου οι πνευματικές και ηθικές συλλήψεις αποκτούσαν την ακρίβεια γεωμετρικού κανόνα”

           

Να τι έγραφε λοιπόν ο αείμνηστος  Δημήτρης Πικιώνης για την Αττική γη προ πολλών δεκαετιών και πόσο δυστυχώς ταιριάζουν σε αυτά  που συμβαίνουν σήμερα στην Κυκλαδική γη…

…Η γη τούτη (η Αττική γη) κείτεται τώρα
ως το πριν όμορφο σώμα ενός θεϊκού πλάσματος
όπου κατατρώγει τις σάρκες του η αρρώστια.
Και αν είχε μιλιά- και έχει, αλλά δεν την ακούμε- θα έλεγε:
«Δείλαιοι και αμαθείς και βάρβαροι τι κάνετε; Τι αφανίζετε; Δεν ξέρετε ότι είμαι η μητέρα και η τροφός, το λίκνο, η κοιτίδα, η μήτρα της περασμένης δόξας και της μελλούμενης; Μάταια θαυμάζετε τα μνημεία που έστησαν κάποτε τα παιδιά μου.
Δεν  ξέρατε πως είναι σαρξ εκ της σαρκός μου, και πως όταν η Μορφή μου αφανισθεί, η δικά τους θα χάσει το νόημα της; Τι εκάνατε την Ελευσίνα; Τι εκάνατε τον Ιλισό και τον Κηφισό, τα δυο αγιάσματα μου; Εβάλατε μέσα τους υπονόμους σας, ρίξατε τα νερά των εικονοστασίων σας. Δεν βλέπω πια βωμούς θεών πάνω εις τα όρη μου και τους λόφους, πάρεξ τα γραφεία και τις μηχανές των εταιρειών σας. Εκείνοι ήταν σημάδι λατρείας. Σε σας δεν απόμεινε παρά η κατώτερη μορφή της σχέσης με τη Φύση: η εκμετάλλευση.
Έτσι καταστρέψατε την πρώτη, σεπτή κορυφή της Ακρόπολης μου,το Λυκαβηττό, τους έλικες που σχημάτιζε το περίγραμμα του
Που είναι ο Κολωνός, τα κράτιστα γας έπαυλα;
Που οι σπηλιές και τα θρόνια του Πανός…»
…Μα τι όφελος, η ύβρις μένει. Τίποτα πια δεν μπορεί να την απαλείψει, θα μείνει εις τον αιώνα. Τρισμέγιστη είναι η ενοχή μας. Και όχι μόνο απέναντι του εαυτού μας, μα έναντι της μνήμης των περασμένων, έναντι του μέλλοντος και έναντι όλων των λαών της οικουμένης.
Μα οι ανάγκες; Θα μου πείτε. Εκείνοι που βάζουν αυτό το ερώτημα ξέρουν πολύ καλά ότι δεν είναι η αδήριτη χρεία, αυτή καθαυτή, η αιτία της καταστροφής. Η αιτία έγκειται στον τρόπο που ανεχθήκαμε να θεραπευτεί αυτή η χρεία.”

Πόσο δυνατά, γεμάτα σοφία και πόνο λόγια. Πόση θλίψη και απογοήτευση που είναι είναι τόσο καίρια και επίκαιρα δυό γενιές μετά.  Από τότε έχουν μεσολαβήσει δυό γενιές και μυριάδες αγένειες προς τη φύση και τον πολιτισμό και ακόμη να μάθουμε; Αυτές οι ποιότητες που διέθετε κάποτε η γη της Αττικής, που ενέπνευσαν και ενσωματώθηκαν στις ζωές και τις τέχνες των κατοίκων για χιλιάδες χρόνια υπάρχουν ακόμη σήμερα σε λιγοστά μέρη. Αυτούς τους λιγοστούς κι ανεκτίμητους τόπους, σα το Φραγκάκι στη νότια Άνδρο, θα έπρεπε με τη γνώση και την εμπειρία των δυο γενιών που έχουν μεσολαβήσει, να τους προστατεύουμε ως κόρη οφθαλμού. Τα μνημεία, οι όρθιες πέτρες και τ αλώνια βρίσκονται εκεί και μας μιλούν αλλά εμείς ούτε βλέπουμε ούτε ακούμε. Όταν η Μορφή της γης αφανισθεί θα χάσουν το νόημά τους κι αυτά που η Μορφή αυτή ενέπνευσε. Τα εκθέματα στα μουσεία θα μιλούν μια άγνωστη γλώσσα που δεν θα καταλαβαίνουμε πια. Οι τόποι αυτοί που καταστρέφουμε είναι τα μόνα σχολεία για να μάθουμε αυτή τη γλώσσα. Χάνοντας αυτή τη γλώσσα χάνουμε τις ρίζες μας, κάτι που καμιά κατάκτηση ως τώρα δεν κατάφερε να κάνει.

Μετά την ισοπέδωση του χειροποίητου από τις μηχανές θα έρθει το τσιμέντο και τέλος ομοιόμορφοι τεράστιοι όγκοι εκτός τόπου, χρόνου και κλίμακας. Στη φύση δεν υπάρχει ούτε μια ευθεία γραμμή, μας έλεγε ένας δάσκαλος για να μας εξηγήσει το κάλλος του Παρθενώνα με τις κρυμμένες του καμπύλες. Τώρα οι μητρικές καμπύλες των αρχέγονων τοπίων θα βιασθούν από αιχμηρές στο μάτι και την ψυχή γραμμές. Το γοτθικό θα εκτοπίσει το ελληνικό. Η ποικιλότητα και το οικείο θα δώσουν τη θέση τους σε μια βιομηχανοποιημένη, αποξενωτική  ομοιογένεια.  Απωλεσθέντος του σχήματος έρχεται δυστυχώς η α-σχήμια.

Όσους προτάσσουν τη χρεία έναντι της αισθητικής (μετατρέποντας σε ‘χρεία’ τα πάντα…) τους προκαλώ να αναλογιστούν πως θα τους φαινόταν η αισθητική κακοποίηση προσώπων η αντικειμένων που αγαπούν και κατόπιν να προσπαθήσουν να κατανοήσουν τις προτεραιότητές τους. Κι ακόμη, το εύμορφο που μετατρέπουν σε άμορφο οι καταστροφείς, είναι αυτό που εκτός όλων των άλλων αποτελεί τον πιο πολύτιμο πόρο μας , ως πόλος έλξης επισκεπτών.

Κλείνοντας το διάλογο, ας ακούσουμε ξανά τον Πικιώνη να μας λέει :

“…Μα τι όφελος, η ύβρις μένει. Τίποτα πια δεν μπορεί να την απαλείψει, θα μείνει εις τον αιώνα. Τρισμέγιστη είναι η ενοχή μας. Και όχι μόνο απέναντι του εαυτού μας, μα έναντι της μνήμης των περασμένων, έναντι του μέλλοντος και έναντι όλων των λαών της οικουμένης.”

Στη φωτογραφία μια αποτύπωση της ύβρεως…

Αλέξανδρος Μαβής, Ανδρος 15.12.2020

Πηγές: 24grammata

            https://el.wikipedia.org/